In gesprek met… Van Iperen
Rik van Iperen
Rik van Iperen is een kunstenaar met een geheel eigen signatuur. Zijn verstilde werken laten je verdwalen in landschappen en vergezichten. In april is Rik Van Iperen kunstenaar van de maand, en wij gingen met hem in gesprek. Hij heeft ons betoverd met zijn favoriete muziek, mokka-chocozoenen, filosofische gedachten over de ‘zoektocht naar het licht’ en bovenal zijn toewijding aan de kunst. In deze blog brengen we verslag uit van een prachtig gesprek. Van 12 april t/m 3 juni exposeert hij in Museum Swaensteyn te Voorburg met zijn nieuwe expositie ‘Voorburg met Verve’. Hoog tijd om meer te komen weten van Rik van Iperen.
Op de afgesproken tijd staan we, vol enthousiasme en goed voorbereid, op de stoep. Hij heet ons vriendelijk welkom in zijn prachtige herenhuis, met veel karakteristieke, oude details en een royale partij groen voor de deur. Vanuit de woonkamer horen we zacht gepiep en gekrabbel. Het blijkt van Iperen’s hondje, Bobby, te zijn. Een knappe, kwispelende Dwerg Schnauzer die we maar al te graag eerst even ontmoeten, voordat we naar het atelier op de zolder vertrekken, om het interview te starten. Nadat we zijn voorzien van een lekker drankje en een nóg lekkerder gebakje, nemen we plaats op de bank die in de hoek staat van het ruime en lichte atelier waar van Iperen zijn werken maakt. Al rondkijkend in de werkruimte zien wij Iperen’s imposante staat van dienst: in volle rijen staan er de prachtigste schilderijen, klaar om naar de volgende expositie te gaan. Ook valt op dat er vele CD’s aanwezig zijn het atelier, al was dat wel te verwachten na zijn project ‘Muziek in beeld’ (2011) – waarover hieronder meer. Voordat wij aan de vragenlijst beginnen wil van Iperen graag eerst wat meer over ons weten, wat typerend is voor zijn interesse en charme. We kletsen dus gezellig met elkaar, alvorens de eerste ‘echte vraag’ eruit rolt. (Van Iperen stond erop dat we hem met ‘je’ aanspraken.)
De natuur is in je werken een belangrijke bron van inspiratie. Onze vraag aan jou is, als echte ‘Voorburgenaar’: waar in Voorburg kun je nog écht de natuur ervaren?
“Eigenlijk is dit precies waar Voorburg met Verve, de tentoonstelling, over gaat. In deze werken geef ik mijn kijk op Voorburg weer; een Voorburg ‘dicht bij de hemel’. De mooiste plekjes heb ik vastgelegd. Hierbij heb ik bewust de ‘ruis’ weg gelaten, zoals auto’s, mensen of verkeersborden. Dit om de rust en ruimte te benadrukken, zoals ik die ervaar. Toch zijn er ook nog plekken in Voorburg waar Verstilling ‘met een hoofdletter’ te vinden is. Er komt voor mij een extra dimensie bij, omdat ik hier geboren en getogen ben. Een voorbeeld is de voormalige Emmaschool op de Vijverhof. Dat lag vroeger aan de rand van de polder en de sfeer is hier nog steeds hetzelfde als veertig of vijftig jaar geleden. Dat is gewoon uniek. Daarnaast blijft ook het Oosteinde een prachtige laan, die je het beste kan ervaren op bijvoorbeeld zondagochtend heel vroeg, wanneer er geen verkeer is.” Van Iperen nodigt ons gelijk uit om naar de opening van de expositie opening te komen van Voorburg met Verve, zodat we zelf kunnen zien hoe ‘zijn Voorburg‘ er uit ziet. Hier gingen wij natuurlijk maar al te graag op in, nieuwsgierig als we nu zijn gemaakt.
Wat voor opleiding heb je gedaan en hoe zag het leven er daarna uit?
“Ik heb aan de Koninklijke Academie voor de Beeldende Kunsten gestudeerd in Den Haag. Om niet teveel druk op mijn werk te leggen besloot ik al vrij snel om een parttime baan te nemen om een financiële basis te creëren. Jarenlang heb ik bij de Koninklijke Bibliotheek gewerkt. Het werk was niet bijster spannend, maar er werkten vriendelijke mensen en het kostte niet te veel energie. Door deze keuze hoefde ik geen concessies te doen in mijn schilderwerk. Ik wilde mijzelf in mijn werk te kunnen verliezen, dat is voor mij het mooiste wat er is, en wat ik iedereen gun: iets vinden waar je echt jezelf in kan verliezen. Ja, elk creatief proces kost tijd. Maar door de parttime baan hoefde ik mij nooit zorgen te maken over de balans tussen de uren die ik in een werk stopte en de vraagprijs van mijn werken. Ik weet dat het doorgaans een taboe is om als kunstenaar ernaast te werken bij een ‘reguliere’ baan, maar voor mij was het dus dé manier om me te kunnen permitteren om met kunst bezig te zijn en tegelijkertijd de vaste kosten te dragen. Ik kan dit dan ook zeker aanraden aan beginnende kunstenaars. Inmiddels richt ik me volledig op het schilderen. Oh, neem me niet kwalijk, maar ik moet echt even een hap nemen; het gebakje smelt in mijn hand.” Van Iperen lost het probleem vakkundig op. Wij voelen ons nu ook vrij om het zilveren vorkje niet te gebruiken die op het keurige witte gebaksschoteltje ligt. “Vinden jullie ze smaken? De chocozoenen zijn met mokka, ze komen van de bakker hier.” Wij knikken alle twee bevestigend, terwijl we de lekkernijen soldaat maken. We vervolgen daarna het gesprek gauw verder.
Veel van je actuele werken zijn beelden uit Voorburg. Toch zien we ook vaak heuvellandschappen voorbij komen, met hier en daar zelfs een berg. Reis je graag en zo ja, wat is je mooiste reisbestemming?
“Tja, reizen. Ik heb wel eens gezegd, dat je ook kan reizen zonder het huis uit te gaan. Voor mij is de reis naar binnen veel belangrijker, dan letterlijk de wereld in trekken. Dat gezegd hebbend, ik reis wel ja, maar het is voor mij geen must. Het gaat mij om tevredenheid en open staan voor de essentie, dat kan ook thuis. Zwitserland is overigens voor mij een soort van tweede vaderland. Niet alleen om de prachtige bergen, maar ook omdat hier grote inspirators woonden, zoals Hermann Hesse en Carl Jung. Ik breng daar graag tijd door en maak dan foto’s die als basis dienen voor mijn werken. Dit jaar reis ik trouwens af naar Frankrijk, om vrienden te bezoeken. Daar kijk ik ook erg naar uit. Maar begrijp me niet verkeerd, als ik een zomer lang alleen maar in mijn eigen tuin kan zitten, dan ben ik ook al een tevreden mens. Want uiteindelijk zit het allemaal in jezelf, maar het is wel prettig als je in een omgeving zit die hiermee correspondeert, haha.” Een quote die van Iperen hierbij aanhaalt, staat ook in het voorwoord van zijn boek. Het is afkomstig van de Tao Te Ching en luidt als volgt: “The Inner Light. Without going out of my door I can know all things on Earth. Without looking out of my window I can know the ways of Heaven. The farther one goes the less one knows.”
Heb je ook muziek aan tijdens het schilderen?
Met deze vraag zetten we Rik in een zichtbaar hogere versnelling. “Ja, zeker. Muziek is heel belangrijk voor mij en een grote bron van inspiratie.” Een aantal jaren geleden maakte Van Iperen een serie werken waarin hij dit tot uiting bracht. De kunstenaar creëerde een hybride vorm van kunst, door te werken op beeldende muziek die hem tot deze prestatie uitdaagde en inspireerde. De werken zijn gefotografeerd en uitgegeven in boekvorm. In het boek valt je oog op weelderige bossen, imposante bergmassieven, onmetelijke luchten en vruchtbare weiden met bloemen. Door het subtiele gebruik van kleur en de fijne hand van de meester, ademen een aantal van werken haast iets mystieks uit. Bijvoorbeeld een doek waar het lied “Inner light” van George Harrisson bij vermeld staat. Elders in het boek tref je in het boek je ook meer alledaagse scènes, bijvoorbeeld een openstaand raam waar vanuit je de wereld in tuurt. Het werk is sereen neergezet in olieverf in aardetinten en verleidt je tot het beluisteren van de bijbehorende muziek. Dat is mogelijk doordat Van Iperen, naast de songteksten, een CD voegde met daarop de liederen.
Onderhand dwaalt het gesprek af naar tal van artiesten, die zowel in woord als met geluid de revue passeren. Van Bob Dylan, niet in het bijzonder geliefd door Van Iperen, tot meer recente artiesten als Ray LaMontagne. Wij merken dat Van Iperen een voorliefde heeft voor muziek van muzikanten die verhalend zingen, met een melancholische ondertoon. “Ja, dat spreekt me aan, en het raakt me, ik heb compassie met zulke musici en ik herken ook een deel van mijn leven hierin.” De muziek is voor deze kunstenaar een lichtende vuurtoren in de af en toe woelige branding van het leven. Een bewogen leven waar hij overigens zeer levenslustig over spreekt.
Spiritualiteit speelt een duidelijke rol in je leven, en in je werken. Hoe is dit gekomen en wat houdt dit precies in?
“Waar dit vandaan komt? Het was eigenlijk een innerlijke noodzaak. Dingen kunnen je zo hard raken, dat je wel op zoek gaat. Zo kan ik het wel kort formuleren. Door bepaalde levensgebeurtenissen kan je een heel sterk gevoel krijgen dat je iets moet gaan doen met hart en ziel. Ik zocht iets waarin ik me helemaal kan verliezen. Dat werd heel wezenlijk. Daarom is schilderen voor mij zo prachtig. Want het heeft met gevoel te maken, maar ook met verstand en intuïtie. Daarnaast heb je er ook vakmanschap voor nodig. Het vraagt tijd, geduld, ervaring en uitdaging. Vaak is het een heel gevecht, maar dat maakt het tegelijkertijd ook zo’n prachtig vak. Mijn schilderijen kun je zien als beelden langs mijn levensweg, zowel hoogte- als dieptepunten. Het licht staat voor mij voor hoop.”
Dat klinkt logisch, en toch … is het ietwat vaag? Heeft u een lekker praktische tip voor ons en de lezers hoe zij het licht (ook) kunnen vinden?
Van Iperen lacht en denkt even diep na. “Schrap het woord ‘haast’, dat werkt, doe dingen met rust en aandacht.” Dat klinkt ons als een soort van mindfulness? “Haha, ach ja, die moderne termen dat weet ik allemaal niet joh. Dicht bij jezelf blijven, daar gaat het om. Luister naar de stem in je. Er is iets in jezelf wat heel goed de weg weet, echt, luister maar.” Maar we zijn toch helaas geen TomTom die afgaat, die zegt: bestemming bereikt over 50 meter. Van Iperen grinnikt eventjes en vervolgt zijn antwoord met verve. “En toch weet je meer dan je denkt. Begin eerst maar eens met dat minder haasten, dan ga je die ‘TomTom’ vanzelf meer horen. Uiteindelijk is het, zoals Carl Jung zei, ‘een grotere opgave om naar je eigen wezen te komen, dan naar Mars te reizen’. Maar goed, het is dus iets universeels en echt niet in het bijzonder van mij.” Opgelucht halen we adem. Dit begrijpen we. We mijmeren stilletjes over het advies om het woord ‘haast’ te schrappen. Straks maar eens even onze telefoon uit te zetten, en de echte rust zoeken? Gewoon éven geen haast, bij het checken van alle appjes en nieuwsberichtjes op nu.nl? Bewust genietend door het groene Voorburg terugfietsen naar de Kunstuitleen, in plaats van op de automatische piloot? Heerlijk. We zijn helemaal ontspannen. Wat een gesprek met een (levens)kunstenaar als deze al niet teweeg brengt!
Nog even terug naar de muziek, waar je zo van houdt. Wat is je favoriete lied, je lijflied?
Van Iperen hoeft hier niet lang over na te denken en draait zich voorzichtig van ons weg en staat op van zijn stoel. Hij loopt naar een hoek in zijn atelier en zegt : “Dat moet iets van de ‘Moody Blues’ zijn. Tijdloos.” Van Iperen kijkt ons nu aan, terwijl hij al hurkend een CD-tje in de speler legt en zegt zachtmoedig: “Zal ik eens laten horen wat ik echt het állermooiste liedje vindt?” Voordat we het weten horen we een ondefinieerbare, harmonische samenzang die, eerlijk waar, wat met je doet. Het is heel even wennen om hier de rust voor te voelen en niet gejaagd het vragenlijstje verder af te draaien. Na een halve minuut draait Van Iperen de muziek zacht. “Nou, dit komt voor mij echt uit een andere wereld, die je met een hoofdletter schrijft.” Hij is stil en zichtbaar heel even geëmotioneerd. “Maar goed, zo heeft iedereen zijn dingen.”
Ten slotte gooien we even een paar luchtige vragen in de strijd.
Wat voor gevoel wil je dat een lener krijgt van je schilderijen?
Een positief gevoel, dat voornamelijk.
Welk drankje moeten leners drinken als zij een schilderij van je bekijken?
“O, haha, nou, ik zou zeggen: overdag een lekker kopje thee en ‘s avonds een goed glas wijn” Rood of wit? proberen we nog, maar van Iperen treedt hier niet in: “Wat de leners het beste vinden passen en smaken”
Heeft je een tip voor beginnende kunstenaars?
Het is als kunstenaar, als je van de opleiding komt of op een andere manier start, niet makkelijk om direct je bestaan te maken de kunst. Om je toch op de kunst te kunnen richten zou ik een baantje nemen wat je niet teveel energie kost, waardoor je autonoom kan blijven, zoals ik zelf ook heb gedaan. En daarnaast zou je kunnen denken aan iemand die voor jou de promotie regelt. De meeste kunstenaars zijn daar helemaal niet zo goed in, terwijl het wel belangrijk is om gezien te worden. Ten slotte, trek het je niet aan als een galerie of een museum je werken niet vindt passen in hun ruimte. Kijk vooruit en probeer het bij een andere partij, wie weet sluit dat wel op elkaar aan. Laat je daarnaast niet afleiden door wat anderen doen. Je kan je laten inspireren, dat wel. Maar blijf trouw aan jezelf.
Op welke muziek dans je het liefst?
Een zichtbaar verbaasde blik ontvangen we bij deze vraag. Van Iperen zegt, haast een beetje verontschuldigend, dat hij niet zo erg danst.
Na ruim drie en half uur (!) verlaten we het pand in Voorburg. We krijgen een boek mee met een overzicht van de werken van Van Iperen, inclusief CD. Het boek is op ons verzoek gesigneerd en voorzien van de quote: “Burn slowly the candle of life.”
De volgende -zonnige-dag krijgen we, als afgesproken een uitnodiging voor zijn expositie. In de eloquent geschreven e-mail doet hij terloops uit de doeken dat hij door zijn atelier heeft gedanst. Van Iperen heeft zeker weten zijn kwasten en potten laten schudden. En dat doet ons goed, want ook wij waren onder de indruk van het prachtige, innemende treffen met Van Iperen, en draaien thuis ook onze favoriete, dansbare, muziek en Rik’s CD: toeval bestaat niet.
Een boeiend werk zegt meer dan duizend woorden, maar het is o zo mooi als het ook nog is gemaakt met een unieke persoonlijkheid met een inspirerende kijk op het leven. Ons advies? Ga allen naar de expositie van Van Iperen in Museum Swaensteyn. Bij de Stichting Kunstuitleen Voorburg hangen tijdens deze expositie ook diverse werken. Ze zijn te huur, dus komt tot leen!
Tekst en foto’s: Anne Schaap en Margreet Lont.
april 2017