In gesprek met… Terlage
Annemarie Terlage
‘Pas op, ik gooi ’em naar beneden’, roept Annemarie Terlage al hangend uit het zolderraam. Haar krullende kastanjebruine haren bungelen ons vrolijk tegemoet. ‘Hier komt ‘ie.’ Een klein pakketje – met daarin de sleutel van het atelier – zoeft op ons af. Nog net op tijd springen we opzij. Met een dof plofje landt het op de straatstenen. Na een flinke sjouw door het pand staan we – vier verdiepingen hoger – oog in oog met deze kunstenaar, of beter gezegd: Kunstenares van de Maand. ‘Welkom! Willen jullie koffie?’
Terlage’s atelier is gevestigd in een verzamelgebouw. ‘Er zitten hier voornamelijk kunstenaars. Dat werkt goed’, vertelt ze. Bij de buurman wordt suiker gehaald. ‘Dankjewel, Salam’, horen we Terlage zeggen, terwijl ze over de gang terugloopt naar haar eigen werkruimte. ‘Ik ben hier toch al gauw 25-30 uur in de week. Dus ja, ik ben heel blij met dit fijne plekje.’ Door een langwerpig raam in het platte dak is het er een ware lichtzee. Daardoor krijgen we helder zicht op de getoonde schilderijen. Ze hebben een subtiel reliëf en contrast. En zijn gemaakt met variëteit aan materialen; van klassieke olieverf tot hypermodern epoxy. Het is bijzonder om te merken dat ieder werk, klein of groot, direct een gevoel bij ons oproept. Wij zijn daarom nieuwsgierig naar deze kunstenares en haar visie op de kunst.
Annemarie, kan je vertellen hoe je besloten hebt dat je kunstenaar werd?
‘Dat was niet echt een keuze. Ik tekende altijd al. Nou ja, je hebt dan het bekende gesprekje tussen ouders en leerkrachten. Het was tussen hen al gauw beklonken. Hoewel de kunstzinnige richting zeker bij mij past, moet ik ook zeggen dat het in die tijd anders was dan nu. Het was eenvoudiger. Voor een vrouw maakte het allemaal minder uit wat je ging doen.’
Omdat je als vrouw toch zou trouwen, en ‘achter het aanrecht’ zou belanden?
‘De tijdgeest van trouwen en achter het aanrecht was op zich al wel geweest, maar toch boeide het nog niet zo erg wat een vrouw zou doen. Pas later kreeg je van die campagnes als: ‘Een slimme meid is op haar toekomst voorbereid’, vertelt de kunstenares. Zonder dat we het doorhebben, tutoyeerden we Annemarie Terlage al een paar keer, waar we in de loop van het gesprek gelukkig – lachend – haar akkoord voor krijgen. ‘Niet mee zitten joh, dat is toch juist ‘modern’, tegenwoordig?’
Welke opleidingen heb je gedaan?
‘Na de middelbare school ging ik naar de Kunstacademie in Utrecht, waar ik koos voor de richting grafisch vormgeven. Maar ik zat daar helemaal verkeerd. Ik ben wel met een grafisch vormgever getrouwd, dat is het enige wat ik nog heb met deze richting’, zegt Terlage grappend. ‘Ik ben toen overgestapt naar de autonome richting. Een fantastische ‘bende’ in de tijd. Het echte technische werken heb ik vervolgens geleerd op de KABK in Den Haag.’
We kenden jou vooral van je schilderijen van intrigerende, sferische, snelwegen. Die worden graag geleend. Maar je schildert ook andere zaken, zien wij hier. Kan je wat vertellen over je onderwerpkeuze?
‘Ik ben begonnen met snelwegen. Mensen denken vaak dat het alleen wegen in het buitenland zijn, dat is deels ook zo. Maar het is vaak ook gewoon de A4 of de A12. Ik zat veel op de weg. En kwam regelmatig in Leeuwarden en Groningen, want de mensen daar omarmen de ruimte die ik in deze werken laat zien. Dat heb ik jarenlang gedaan. Ik had dat toen ook nodig, die ruimte. Want inmiddels was ik moeder van drie (kleine) kinderen, en mijn eigen horizon werd steeds beperkter. Ik had behoefte aan het schilderen van uitzicht. En toen besefte ik dat ik artistiek gezien eigenlijk vast zat, op die weg’ – Terlage lacht. ‘Ik moest daar van weg. En iemand in mijn omgeving triggerde mij met een opmerking tot een omslag. Hij zei: ‘Wat zit er achter die mooie horizonnen van je. Dat vind ik interessant. Dat wil ik weleens weten.’ Dat heeft mij een heel belangrijke zet gegeven om daarover te gaan schilderen.’
Een weg heeft altijd een afscheid en een toekomst in zich… Uit zich dat zo in jouw werk?
‘Dat is een mooie zin zeg, schrijf die op! Kijk, hier ben ik begonnen met mijn zoektocht.’ Ze wijst naar een wand naast haar bureau. ‘Ik dook in een doos met oude foto’s. Mijn vader maakte ze toen we (tijdelijk) in Amerika woonden’ – Terlages vader werkte voor Shell. ‘Het bracht me terug naar die tijd. Dit zijn de schilderijen die ik op basis van die beelden heb gemaakt.’ We zien impressies van vervlogen tijden en geleefde levens met de donkere kleuren van toen, in een gedempt licht. Het ademt een rake sfeer van weemoed en melancholie.
‘En toen ben ik andere onderwerpen gaan maken, wel altijd aan de hand van foto’s. Die schilderijen hangen aan de andere zijde van het atelier.’ Het zijn stilgevallen fabrieksinstallaties uit de economische hoogtijdagen van weleer, zoals een ’Ja-knikker’. En haast filmische ‘momentjes’ uit de ongerepte natuur; een ijskoude gletsjer, of een woest landschap met een enkele hoge den. Maar ook gebouwen. Een donkerbruin Zwitsers ski-hotel – in het holst van de nacht. Het is in duister gehuld en verkeert in een staat van een diepe verlaten rust.
In ieder schilderij lijkt een klein ‘verborgen verhaal’ te zijn verscholen. Zoiets van: ‘Daar waar ooit een mens was, en waarvan nu alleen een eenzame herinnering resteert’. Klopt dat?
‘Dat zijn jullie woorden, maar dat is het ongeveer wel, ja. Die emotie, dat trekt mij aan. Ik schilder geen zonnige stranden, wuivende bloemetjes of lichte landschapjes. Het ‘zwaardere’, als je begrijpt wat ik bedoel, dat trekt me. Eigenlijk ben ik een vreemde eend in de bijt van de Kunstuitleen he’, zegt Terlage lachend.
Wat is voor jou het mooiste land op aarde?
‘Noorwegen. Dat is toch wel een topper. Daar zijn de foto’s gemaakt voor een aantal schilderijen die hier hangen. Dit was bijvoorbeeld tijdens een wandeling. Nou jongens, geweldig. IJskoud en dan lekker dik ingepakt het ruwe landschap in trekken.’
Zou je weer naar Noorwegen terug willen?
‘Nee hoor, ik hoef er niet per se naar terug. Ik wil altijd wel weer iets nieuws ervaren.’
Wat leuk, dat je niet per se ergens naar terug hoeft, terwijl je wel over ‘voorbije tijden’ schildert? Waar zou je dan wel graag nog naar toe willen gaan?
“Naar Rusland, heel graag. Mijn verre familieleden waren pioniers in de Krim. Er stond al een familiereis naar dit gebied op stapel – om onze genealogie te ontdekken. Samen kunnen we een heel eind komen, verwacht ik. Want de een is historicus, en iemand anders in de familie, een nichtje, is documentairemaker. Als kunstenaar lijkt het me leuk om de reiservaringen vast te leggen in een ‘beeldverslag’. Maar de oorlog heeft roet in het eten gegooid. En nu moeten de ouden van dagen het ook nog maar kunnen. En daar stokt het nu. Vooralsnog blijft het dus bij een droom, die ik ooit hoop te verwezenlijken. Het lijkt me bijzonder mooi om het ‘rurale Rusland’ in te trekken, omdat ik wil zien en voelen hoe mensen er leven, zonder al te veel verstoring, op kleine schaal. Zonder internet.’
Is het een bijzondere positie om een vrouwelijke kunstenaar, een kunstenares, te zijn?
‘Ja en nee. De kunstwereld is weliswaar een mannenbolwerk, in zijn algemeenheid, maar ik ben er in thuis. Het is gewoon zoals het is. Of mijn werken mannelijk of vrouwelijk zijn? Ik schilder vanuit emotie. Die wil ik in beeld krijgen. Dat is niet per definitie iets vrouwelijks, hoewel mannen vaker lijken te werken vanuit een bepaald ‘concept’: een concreet idee dat je van tevoren uitdoktert.’
Wanneer is een schilderij af?
‘Ik ben tevreden als het technisch ‘lekker in elkaar zit’. Dat is voor mij het belangrijkste. Dat geeft voldoening.’
Heb je exposities in het vooruitzicht?
‘Ja. In januari in Harderwijk. En morgen ga ik praten over een mogelijke expositie in Haarlem, maart volgend jaar. En voordat ik het vergeet: natuurlijk de expositie bij de Kunstuitleen! – en ze lacht.’
Al mijmerend over het inspirerende gesprek met deze kunstenares van de maand laten we op de terugweg in het trapgat de zwaartekracht nu het werk doen. We staan snel op straat en laten dit pareltje – een ervaring rijker en opgetogen – achter. Wij genoten, en wij hopen u ook van dit verslag. In november is Annemarie Terlage kunstenares van de maand bij de Stichting Kunstuitleen Voorburg. Daarom hangen er diverse nieuwe werken van haar hand, die iedereen kan komen bewonderen. Graag tot ziens en tot leen!
Tekst en foto’s: Anne Schaap en Margreet Lont, november 2017