In gesprek met… Riezebos
Carina Riezebos
Tekst: Mélanie Struik
Voor dit interview rijd ik naar een zakelijk adres: BLOK Plaatmateriaal in Beverwijk. Industrieel ontwerpster Carina Riezebos zal me hier ontvangen. De combinatie plaatmateriaal en glas – want dat is het materiaal waarin Carina graag ontwerpt – is voor mij niet de meest voor de hand liggende combinatie, dus ik ben héél benieuwd wat ik ga aantreffen. Ik meld me bij de balie nadat ik door een soort expositieruimte ben gelopen met glazen objecten, deels in combinatie met hout. Aha, daar is in ieder geval al een link. Nu nog het verhaal erbij. Dan komt Carina me ophalen.
Carina Riezebos
Ze blijkt een makkelijke prater die me meeneemt naar boven en me een deel van het bedrijf laat zien. We installeren ons voor het interview in een vergaderruimte en ik krijg een kop thee. Ik doe snel de laptop open want ik heb al een heleboel interessants gehoord.
Carina: “Ik ben bijna 30 jaar geleden – in 1995 – als 3D-ontwerper afgestudeerd in glas, Ik begon mijn studie tot vormgever/ontwerper aan de Design Academy in Eindhoven (toen de Academie voor Industriële vormgeving) maar stapte halverwege over naar kunstacademie ARTEZ in Arnhem, omdat ik daar meer mogelijkheden zag om producten ook echt te maken. Ik werkte klein en gericht op het detail, een object van mij werd meestal niet groter dan 30 × 30 × 30. Ik was en ben ook nog steeds dol op die kleine prachtig vormgegeven parfumflesjes van – bijvoorbeeld – René Lalique (1860-1945) en de mooie vazen van Andries Copier (1901-1991) en ik heb na mijn afstuderen bijna tien jaar lang kommetjes, vazen en flessen in glas ontworpen.”
Flacon vaas, ode aan René Lalique, maar nu wel wat groter
“Ik ontwierp voor mijn afstudeerproject – onder andere – een collectie glazen. Die collectie wilde ik graag ook echt in glas uitgevoerd hebben. Ik ging als eenvoudige student langs glasproducenten in Nederland, zoals Royal Leerdam Chrystal, maar niemand kon me helpen. Toen ben ik buiten de grenzen gaan zoeken en kwam ik op het spoor van Borek Sipek (1949-2016), een Tsjechische architect en ontwerper, vooral beroemd om zijn glassculpturen. Sipek had net in Novy Bor in Tsjechië een glasfabriek geopend. Veel kunstenaars trokken daarnaartoe en vandaag de dag is dat nog steeds zo.
Mijn vader was zo lief om mij te brengen met zijn auto – ik had nog geen rijbewijs – en ik kwam terug met mijn gewenste collectie glazen én met een levenslange verbondenheid met de mensen en de glasfabriek in Tsjechië. Het glaswerk verkocht ik na mijn afstuderen meteen via de Stichting Beeldende Kunst in Arnhem. Ik startte mijn eigen bedrijf, werkte voor diverse klanten – dat doe ik nog steeds – en bleef werken met de vakmensen in Tsjechië. In het begin ging ik zelf met een rugzak op de trein en kwam dan terug met drie vazen die ik ook meteen weer verkocht. Ik ben dus klein begonnen en heb in die periode veel geleerd. Die samenwerking met de fabriek Ajeto in Tsjechië is gebleven, ik werk nog steeds met ze samen, voor mijn eigen collectie en ook voor ontwerpen die ik voor klanten maak.”
Glascollectie die Carina in 1995 maakte als afstudeerproject
“Glasblazen is een ambacht dat met groot vakmanschap moet worden uitgeoefend. Ik ben dat gaan onderzoeken, heb naast glasblazers gestaan door heel Europa en in de loop der jaren veel kennis opgedaan over het produceren en werken in glas. Ik bouwde ook een enorm netwerk met glasblazers op, niet alleen in Tsjechië maar ook in Portugal, Roemenië, Polen, Italië en in Nederland. Nu werk ik met allerlei verschillende type meesterblazers.
Ik werk als volgt: mijn expertise zit in het ontwerpen van mooie concepten – het design – én het zoeken van de beste vakmens daarbij. Die is mijn ‘gereedschap’. Vaak is dat de glasblazer, dat is meestal een ‘hij’, glasblazen is een fysiek zwaar vak. Mijn ontwerp komt het best tot zijn recht als ik de juiste mens vind voor de uitvoering daarvan. Elke glasblazer heeft zijn eigen specialisme, dus kies ik voor degene die op dat moment het beste bij mijn ontwerp past. Mijn creativiteit zit dus vooral in die combinatie van ontwerp en het zoeken naar het juiste meesterschap voor dat moment, ik noem dat ‘design thinking’.
Ik ontwerp overal waar ik ben. Vroeger had ik in mijn tuin een schuur ingericht als atelier. Die staat nu vol met fietsen want ik werk en ontwerp inmiddels op locatie bij mijn diverse klanten of in Tsjechië bij de glasblazer. Ik ontwerp mijn eigen werk en dat voor mijn klanten op papier, niet op de computer, daar word ik niet blij van. Een constructietekenaar werkt het daarna uit. Als ik bij de glasblazer ben, teken ik mijn ontwerp gewoon op de vloer, heerlijk, met een krijtje. Dan huur ik een aantal uren een glasblazer in en werken we samen het ontwerp verder uit terwijl ik naast hem sta.
Maar het is complexer dan dat. Bij het glasblazen is ook een houten mal nodig om het warme glas in te vormen. Een houtbewerker maakt zo’n mal in zijn atelier elders in de buurt daar. Dat is een tijdrovend werk en die opdracht heb ik vaak al vanuit Nederland gegeven. Als de mal klaar is, gaat ie naar de glasfabriek en wordt daar in een bak met water gelegd. De mal moet altijd nat zijn. Het vocht geeft een stoomlaagje af waardoor er een gladde afwerking ontstaat als het warme glas erin wordt geblazen.”
Glasblazers in Tsjechië aan het werk met een ontwerp van Carina
“Om zes uur ’s ochtends kom ik in de fabriek en ga ik aan het werk met de glasblazer en zijn assistenten. Daar zijn er soms drie van nodig, bijvoorbeeld bij groot en zwaar werk dat 30-40 kilo kan wegen. De glasblazer blaast en ik stuur hem aan: moet het glas doorschijnend worden of opaque (ondoorzichtig), hoe wil ik de structuur en de kleuren. Is het werk klaar, dan gaat het object in de afkoeloven. Vanuit die ovens – soms pas na 24 of 36 uur, afhankelijk van de dikte van het materiaal – gaat het werk naar de meesterglasslijper, die weer op een andere plek zit.
Daar werken we de laatste details uit: de meesterglasslijper slijpt en polijst de bodem (de onderkant is na het aftikken van de blaaspijp ruw), soms is slijpwerk aan de buitenzijde nodig, en hij brengt eventuele decoratieve patronen aan. Dan is het object klaar en gaat het naar weer een ander bedrijf in de buurt, om het werk te laten verpakken. Ik bepaal het materiaal daarvoor, de kleur en het logo, afhankelijk van het type klant en opdracht. Het kan gaan om vijf vazen – die ik meteen kan meenemen – maar ook om vijf pallets. Die gaan met een transportbedrijf naar Nederland. Er is dus een heel team van mensen voor mij daar aan het werk.
Ik werk graag in pastelkleuren. De glasblazerij is een mannenwereld waar vaak met primaire kleuren wordt gewerkt. Zo voeg ik iets vrouwelijks toe. Mijn geliefde vorm is de Amforavaas. Die bestaat soms uit meerdere delen. Het is een vrouwelijke vorm, een oervorm. Ik ontwikkelde ook een tulpenvaas, naar de zeventiende-eeuwse vorm, met bloemgaten aan de zijkanten. Ik geef graag een ‘touch’ aan een bestaande vorm, bijvoorbeeld door aan de bovenkant van een vaas een deel van de hals uit te snijden. Ik ontwierp ook een kroonluchter van glas voor een presentatie in Milaan waar de Belgische choreografe Isabelle Beernaart gebruik van maakt in haar voorstellingen Particles of God die op dit moment nog door Nederland toert. Ook gebruik ik het restproduct van objecten als sierstuk, maar de schoonheid daarvan begrijpt niet iedereen. Wat mij blij maakt is dat het ontwerp altijd ontstaat vanuit verwondering. Dat is de basis van het kunstenaarschap en de ontvanger verstaat dat.”
Schaal gemaakt van een rest van een geblazen vaas. De blaaspijp en een deel van het glas dat daaraan vastzit, wordt als het blazen klaar is van de vaas los geslagen. Hier zie je de achterkant, het deel waar de blaaspijp aan vast heeft gezeten, nu gladgeslepen
“Ik ben altijd bij de uitvoering van het glaswerk aanwezig en ben op mijn best als ik kan aanhaken bij de creativiteit van de glasblazer, we maken samen het product. Ik ga net een stapje verder dan dat er al is. Ik kijk wie ik tegenover me heb. Ieder heeft zijn eigen kwaliteit en identiteit, dat neemt hij heel erg mee in zijn werk. Zo haal ik het allerbeste uit die persoon, op die plek in die situatie. Ik krijg daar ook de meeste energie van en dat druk ik uit in de materialen die we gebruiken. Daar heb ik een enorme voorliefde voor. Dat kan inmiddels ook hout zijn of keramiek, dat maakt me niet zoveel meer uit, al gaat mijn hart nog wel het meest uit naar glas.”
Carina’s werkveld breidde zich uit. “In 2009 ontmoette ik Nicole Uniquole, een Nederlandse invloedrijke adviseur/consultant op het gebied van design. Zij polste mij voor de positie van huisontwerper bij het beroemde Royal Leerdam Crystal, ook weer vanuit mijn eigen bedrijf. Dat heb ik tot 2014 gedaan en dat was voor mij de eerste keer dat ik me met de filosofie van een bedrijf ging bemoeien.”
Bowl ontworpen voor Royal Leerdam Crystals
“Toen werd ik gevraagd om me voor een veel groter bedrijf dat vooral werkte in gevelbouw, projectbouw en meubelbeslag, waaronder in aluminium gegoten producten, te gaan storten op dat meubelbeslag. Denk bijvoorbeeld aan haken om iets aan op te hangen, die moeten ook ontworpen worden. Hun klanten kwamen uit de bouw zoals architecten, ontwerpers en aannemers. Ik heb daar veel geleerd over het bedrijfsmatige en ook weer over het ambachtelijke bij de productie.
Ik kreeg veel ruimte en ging me ook bezighouden met het stimuleren van de creativiteit bij de medewerkers, om daarmee het vakmanschap in hun werk te vergroten. Maar dat deed ik pas nadat ik uren naast deze mensen op de werkvloer had gezeten en had gekeken hoe ze werkten. Interessant was bijvoorbeeld om te kijken wanneer ze stopten in het verder perfectioneren van de uitvoering: liepen ze dan tegen de grenzen van het eigen kunnen aan en waren ze bang om fouten te maken? Of wilde de baas niet dat ze verder gingen? Ik bedacht ook een nieuw label voor een nieuwe productielijn van exclusieve jas- en kledinghaken.”
Kledinghaak ontworpen door Carina
“In 2016 kreeg ik een nieuwe klant – Abet Laminati, een bedrijf uit Bra in Italië – een wereldleider in de productie van decoratieve laminaten, met een netwerk in meer dan 90 landen en een Nederlandse vestiging in IJsselstein. Zij vroegen mij om met hun materialen een tentoonstellingsconcept te ontwikkelen voor de jaarlijkse beurs Design District in de Van Nelle-fabriek in Rotterdam. Ik ging voor het eerst met plaatmateriaal werken en het werd een nieuwe en spannende uitdaging. Na de presentatie op de beurs ging mijn tentoonstellingsconcept rechtstreeks door naar de beroemde Salone del Mobile in Milaan.
Inmiddels werkte ik al vanaf 2009 samen met de eerder genoemde spin in het Nederlandse designweg, Nicole Uniquole, aan tentoonstellingen in de RAI en de Westergasfabriek in Amsterdam, en voor de Salone del Mobile in Milaan. Nicole is een internationaal opererende tentoonstellingsmaker en art director op het snijvlak van historisch en hedendaags ontwerp. Zij ontwikkelde het concept Masterly (meesterlijk) in Den Haag en in Milaan, waar zij vormgeeft aan het Nederlands paviljoen tijdens de Salone del Mobile, de beroemde Italiaanse designweek. Het paviljoen is gevestigd in een prachtig Italiaans palazzo, om de hoek bij de Duomo. Jaarlijks presenteren ruim honderd Nederlandse bedrijven zich daar aan de designwereld, waaronder een aantal van mijn klanten.”
Presentatie Reflections of a Golden Age voor Abet Laminati voor Masterly Milaan 2018
“Ik maakte in 2018 voor Abet Laminati een mooi tentoonstellingsconcept voor de Salone del Mobile en Blok Plaatmateriaal bouwde het. Directeur Jan Blok en zijn vrouw Annelies kwamen natuurlijk kijken en zo is onze intensieve samenwerking van vandaag de dag ontstaan. Vanuit die presentatie ben ik voor Blok Plaatmateriaal Beverwijk meer werk gaan doen en presenteer ik dit bedrijf vanaf 2019 in Milaan. In 2020 vroeg Jan Blok mij als creative chief officer, weer een nieuwe uitdaging. Creativiteit is nu het leidend concept bij dit bedrijf.”
Presentatie Conversations voor Blok Plaatmateriaal tijdens Masterly Milaan 2022
“Eigenlijk komt veel van mijn werk voor mijn klanten – bedrijven in de sfeer van de bouw, het interieur en de inrichting – neer op het zichtbaar maken van wat je allemaal met de materialen die zij produceren kunt doen. Dat giet ik dan in een creatieve vorm die ik laat produceren en die ik op plekken breng waar hun potentiële gebruikers, klanten, samen komen. Op deze wijze laat ik zien hoe je via zo’n product de ziel van het bedrijf zichtbaar kunt maken. Ik doe voor hoe de eindgebruiker (architect, ontwerper, interieurbouwer) het materiaal zelf zou kunnen gebruiken en stimuleer op deze wijze de creativiteit bij mensen op de werkvloer maar ook in de bedrijven van de eindgebruiker. Die creativiteit is er wel maar vaak ongericht. Regisseren van deze processen is een van mijn vaardigheden waar andere mensen goed op floreren.”
“Wat zo interessant is, is dat de bedrijven waar ik binnenkom zich – zeker nu – dagelijks de vraag stellen welke grondstoffen ze het beste kunnen gebruiken voor hun producten, welke lijmen het minst milieubelastend zijn en hoe je recycling kunt stimuleren. Zij willen materialen aanbieden waarmee duurzaam gebouwd kan worden en laten zien dat je een keuze hebt. Dat is niet altijd het goedkoopst maar het kán wel. Het bewustzijn op duurzaamheid gaat langzaam in deze traditionele wereld, want er moet ook geld worden verdiend. In dat proces van bewustwording kan ik een rol spelen.”
Vorig jaar gebruikte we bijvoorbeeld een nieuw materiaal uit aluminium, dat veel architecten niet kennen. Ik maakte een ontwerp vanuit dit nieuwe materiaal, en laat zo zien wat men zelf zou kunnen doen. Ik word heel enthousiast van die nieuwe materialen, die stimuleren ook mijn creatieve proces.
Ontwerp voor een klant met het door hen nieuw ontwikkelde plaatmateriaal van aluminium: Metalleido
“Het lijkt allemaal veel maar ik kan ook heel goed mijn rust pakken. Ik word blij van mijn werk, het geeft veel energie die ik verdeel over mijn gezin – twee kinderen van 16 en 18 jaar – en mijn werk. Dat gaat wel 24/7 door net als bij een kunstenaar, die stopt ook nooit met denken.”